Presentación

«Unha viaxe de dúas mil leguas comeza co primeiro paso»

Lao Tsé (século VI a. C.)

Atende uns minutos, por favor: estámosche ofrecendo un texto de filosofía e cidadanía. Os nosos primeiros

pensadores gregos atribuían grande importancia non só á filosofía, senón tamén á educación

dos cidadáns e á súa participación activa na política. Probablemente, a publicación che impresione un

pouco, pois o libro parece algo voluminoso e trátase dunha materia nova para ti. Pero non te inquietes

demasiado, pois o teu profesor ou profesora che axudará e, seguindo as súas instrucións, percorrerás

con ánimo as sendas das ideas e do pensamento. Isto quizais sexa o máis elevado e nobre de canto a

humanidade concibiu. Sen embargo, o proxecto resultarache fácil, xa que case nada que valla a pena o

é. Para facelo sinxelo e doado serve calquera, e ti sabes que ningunha persoa debe conformarse con ser

«calquera». Pola contra, todo ser humano debe procurar ser el mesmo e, para iso, como podes supor, é

necesario realizar algún que outro esforzo.

Convidámosche, pois, a iniciar o itinerario da filosofía. Trátase dun camiño entretido e ameno, para o

que resultará conveniente dispoñer dun tempero moral case tan elevado como o dos deportistas, que

che permitirá acadar a liberdade e a responsabilidade. Imaxina aos ciclistas nunha carreira por etapas,

como por exemplo, a volta a España. Xunto ás lánguidas e plácidas chairas polas que o pelotón marchará

radiante e compracido, presentaranse tamén días agrios: vento, chuvia e outras inclemencias climáticas.

Ás veces serán necesarias certas doses de coraxe e valentía para afrontar os temerarios descensos

e, noutras ocasións, haberá de enfrontarse a empinadas estradas, nas que o ánimo, asfixiado pola fatiga

e entumecido polo esforzo, reclamará alivio e empuxarao a reducir o ritmo. Mais o bo ciclista sabe

resistir, superar os malos momentos e continuar xubiloso cara á meta.

Presentámosche, pois, as trece etapas do noso libro, cuxo denominador común é a filosofía e a educación

cidadá. Daraste conta de que no percorrido que trazamos vaise debuxando o desenvolvemento

dunha actividade reflexiva e crítica que, a partir das achegas das ciencias e doutras disciplinas, presenta

ante os teus ollos unha paisaxe acerca do que é o ser humano en todas as súas dimensións. Tras un

primeiro contacto coas propostas éticas da ensinanza obrigatoria, tamén unidas á idea de cidadanía,

inicias agora unha aproximación sistemática á filosofía e ao desenvolvemento da cidadanía ao longo

da historia. O estudo das dúas grandes dimensións da racionalidade —a súa vertente teórica e a súa

vertente práctica— deixa paso á consideración dos problemas e preguntas fundamentais que formulou

a filosofía ao longo da súa historia. Observarás que todo o libro está impregnado desa razón práctica

filosófica, con redobrados contidos éticos e políticos. A través de todos eles, vaise forxando a idea desa

cidadanía crítica, libre, tolerante, solidaria, activa e democrática.

Ao contrario que os ciclistas da nosa carreira, non estarás obrigado a percorrer todas as etapas, xa

que o profesor ou profesora deseñará a ruta máis idónea para ti, seleccionarás os contidos máis axeitados

ou que máis che interesen e subministrarache os avituallamentos necesarios. Pero, claro está,

ti tamén terás que esforzarte. Nin o teu profesor ou profesora nin nós podemos pedalear por ti, polo

que, en último termo, o verdadeiro traballo correrá da túa conta. Adiante, polo tanto! Animámosche a

facer acopio de espírito deportivo, fincarte nos pedais e esforzarte con optimismo.

E, se xorden dificultades e se che insinúa a tentación de desfalecer, eleva a vista e renova o ánimo,

pois mirando cara ao alto descubrirás que a próxima chegada se atopa ao alcance da túa man.

Os autores